分享源自:南怀瑾先生恒南书院 2023-04-07 16:55发表于上海
孟子曰:“人皆有所不忍,达之于其所忍,仁也;人皆有所不为,达之于其所为,义也。人能充无欲害人之心,而仁不可胜用也。人能充无穿窬之心,而义不可胜用也。人能充无受尔汝之实,无所往而不为义也。士未可以言而言,是以言餂之也;可以言而不言,是以不言餂之也;是皆穿窬之类也。”
孟子再讲心理作用,他说“人皆有所不忍”,每个人都有不忍心的地方。例如在家里吃到好东西,如果父母家人不在,总不忍心完全吃掉,这就是不忍之心。可是吃到最后,父母家人还没有回来,东西又实在好吃,于是会改变主意,吃完了再说吧。假使能够扩大这种不忍之心,“达之于其所忍”,下狠心要随时把不忍心扩大变成爱一切人,变成了真仁慈,那么就叫做“仁”。
其次“义”。孟子以“仁义”两个字作为他教育的中心思想。他说:“人皆有所不为”,每个人心理,有他自己的标准,某事该做,某事不该做。例如:看见面前放有一堆无主的钱,心里会想到,这不是我的,不能随便拿。基本上,人性都有这一善良的心理,但是“看得破,忍不过;想得到,做不来”。有这种善良的心理,到某一时候,由于环境上“依他起”,依外物外境的影响、引诱,守不住而自撤防线。人要有为有守,将这种有所不为的心理,能扩而充之,“达之于其所为”,变成不该做的绝对不做,该做的就做,至死不变。下面孟子又申述了理由。
他说:每个人的基本心理,开始都不想害别人,为什么又会想害人?因为利害关系,因为情感上的原因,这样一个一个的原因加上去,最后蒙蔽了自己原先那一点不想害人的善良之心,反过来却去做害人的事。“人能充无欲害人之心”,如果保持天理良心的一点良知,扩充自己不想害人的心,去掉那些妨害别人、怨恨别人、讨厌别人的许多差别变化出来的心态,“而仁不可胜用也”,那就是回归到仁心的本位了。所以检查自己,平常没有事的时候,都很平静,害人、怨恨、讨厌等瞋恨的心念都没有;一旦有事的时候,受外境影响,这些负面心理的作用就起来了,于是由讨厌扩充为仇恨,再扩充可能起杀人之念。所以人要认清楚自己最初的清净面、善良面,并且扩而充之,自然就是仁慈心。
一个人要扩充没有“穿窬之心”,所谓“穿窬”就是形容挖洞、钻孔,“穿窬之心”也就是偷巧之心。有人学道修心的心理,也是如此,因为心中有一点点好奇,想得到神通。如果自我反省一下,动这些念头的原因,各种怪花样就多了。这种“穿窬之心”,大家都有的,例如有两人在前面谈话,我们本来走过去就算了,可是有时候会想走到他们身边,把脚步放慢一点,偷听他们在说些什么,这也是“穿窬之心”。甚至到别人桌子上,开抽屉,看文件,翻书本,这些都是“穿窬之心”所使然的“恶作剧”坏行为。所以说,能够保持先天灵性的良知这一面,扩充为“无穿窬之心”,把偷巧之心泯灭了,“而义不可胜用也”,自然心中的道德,外表的行为都合于大义了。
第三点,“人能充无受尔汝之实,无所往而不为义也。”这一句照字面解释,“受”就是接受,“尔”是你,“汝”也是你,释成白话是“人能够扩充不受你你的事实”。什么是你你?很难解释,讲白了就是不受你啊、他啊,别人的影响和左右,就是不分人我之心,如《金刚经》讲的“无我相,无人相”。人与人相处,没有人我的观念,还是消极的;更积极的是你就是我,“同体之慈,无缘之悲”。人能扩充到没有你我之分,当下爱人如己,做到这样,就是大仁大义,无往而不利了。
心理行为的扩充,到达了仁义,就是佛家所说的无人我相。再进一步,爱人如己,爱天下人如己,就无众生相了。但小有才的人,就不知道这个“君子之大道”了。
前面说了“穿窬之心”,是偷巧的心理,就是偷心,在这里孟子又说:“士未可以言而言,是以言餂之也。”例如有一个求学的人,根器不够,不应该教他,但是为了炫耀自己有道德,有学问,非教他不可。尤其宗教方面,一定要别人皈依自己,传一个法门给人,这也是“穿窬之心”。自己的心理不是为名,就是为利,再不然就是弄权,好高,喜欢别人崇拜自己,用话去引诱别人。相反的,对于有程度,有足够道德的人,或对于该接受这种教育的人,也应该教给他们。可是因为悭吝,吝法,却不教人,以表示自己更高,这也是“穿窬之心”。
这里看到,儒家的道德和佛道两家一样,即使心理上犯了一点点错误,像是引诱别人似的,就变成我慢了,这是不可以的。
——南怀瑾先生《孟子与尽心篇》
分享的好!福生无量天尊🔅🔅🔅