分享源自:南怀瑾先生禅修前之准备2023-05-22 00:03发表于江苏 《禅话》:《信心铭》的价值 关于禅宗三祖僧璨大师其人其事的史传疑案,已概如上述。达摩禅自梁武帝时期开始,在中国初期秘密传授,到了陈、隋之际,正当僧璨大师时期,已有一百二十多年的历史。但自僧璨著作了一篇《信心铭》以后,它与中国禅祖师志公大士所作的《大乘赞》等词章,以及中国维摩禅祖师傅翕大士所作的《心王铭》等汇流,才开始奠定隋、唐以后中国禅宗“直指人心,见性成佛”的正信资料。特别是《信心铭》的开场,便首先肯定地提出“至道无难,唯嫌拣择”的警语,明指世人不能自肯自信其“心”的疑病。至于其中引用辨别佛学理念之处,不一而足。最后他又归结为“信心不二,不二信心。言语道断,非去来今”为结论。禅宗自此开始,才完全呈显出中国文化的光芒与精神,学者不可不察也。附录《信心铭》与《心王铭》,以资参考。 信心铭(僧璨作) 至道无难,唯嫌拣择。但莫憎爱,洞然明白。毫厘有差,天地悬隔。欲得现前,莫存顺逆。违顺相争,是为心病。不识玄旨,徒劳念静。圆同太虚,无欠无余。良由取舍,所以不如。莫逐有缘,勿住空忍。一种平怀,泯然自尽。止动归止,止更弥动。唯滞两边,宁知一种。一种不通,两处失功。遣有没有,从空背空。多言多虑,转不相应。绝言绝虑,无处不通。归根得旨,随照失宗。须臾返照,胜却前空。前空转变,皆由妄见。不用求真,唯须息见。二见不住,慎莫追寻。才有是非,纷然失心。二由一有,一亦莫守。一心不生,万法无咎。无咎无法,不生不心。能随境灭,境逐能沉。境由能境,能由境能。欲知两段,元是一空。一空同两,齐含万象。不见精粗,宁有偏党。大道体宽,无易无难。小见狐疑,转急转迟。执之失度,必入邪路。放之自然,体无去住。任性合道,逍遥绝恼。系念乖真,昏沉不好。不好劳神,何用疏亲。欲取一乘,勿恶六尘。六尘不恶,还同正觉。智者无为,愚人自缚。法无异法,妄自爱著。将心用心,岂非大错。迷生寂乱,悟无好恶。一切二边,良由斟酌。梦幻虚华,何劳把捉。得失是非,一时放却。眼若不寐,诸梦自除。心若不异,万法一如。一如体玄,兀尔忘缘。万法齐观,复归自然。泯其所以,不可方比。止动无动,动止无止。两既不成,一何有尔。究竟穷极,不存轨则。契心平等,所作俱息。狐疑尽净,正信调直。一切不留,无可记忆。虚明自照,不劳心力。非思量处,识情难测。真如法界,无他无自。要急相应,唯言不二。不二皆同,无不包容。十方智者,皆人此宗。宗非促延,一念万年。无在不在,十方目前。极小同大,忘绝境界。极大同小,不见边表。有即是无,无即是有。若不如此,必不须守。一即一切,一切即一。但能如是,何虑不毕。信心不二,不二信心。言语道断,非去来今。南师讲《信心铭》(1)音频:00:0044:36南师讲解《信心铭》第一讲2006-09-11晚课这几天,好像这个,禅堂一切,表面上看来有点散漫。散漫就是不精进,大家要注意的。 佛教有一句话:“出家如初,成佛有余”。第一念想学佛、第一念要出家,永远保持这一点,叫做“出家如初”,开始的第一念,“成佛有余”。这两句话意义非常深刻,要仔细注意。要想来学佛,参加禅堂,实际上是没有几个人。以我看,大家是跟闹热,跟南老师凑闹热的,这是真话。自己以为真发心,都是假的,没有真发心学佛出家的人。真发心学佛出家的人,为什么?他自己讲不出来,都不懂,不是的。记住!“出家如初,成佛有余。”在这里学习,表示这个心情永恒的,是了不起的。现在你们,我也试试你们,观察你们,不算真的啊。你不要当成真的是录取的学生,包括任何一个人,这个话。注意! 第二点,修行参禅也好,什么叫做功夫?什么叫……,打坐是个外形,真正的内容,要配合教理、经典,不是讲空话。学禅宗就了解禅宗的,离不开文字。固然佛告诉你,禅宗这一路在当初是“不立文字,教外别传”,那是古代,那是佛说的方便法门,其实佛讲的都是文字,所以你们注意。在中国,释迦牟尼佛称什么啊?你们恐怕都忘了,也不知道,叫“释迦文佛”,文章的文。文字、智慧是两个分不开的,所以大智慧是文殊菩萨,而文殊菩萨是七佛之师,前劫同这个劫数里头,包括释迦牟尼佛,都是跟他学出来的,文殊菩萨是古佛。所以成佛,最后的成就,智慧的成就,也离不开文字。 我们这次开始,是把佛法,不是佛学哦,里头的小乘大乘,显教密教,真修实证的一个方法,安那般那,修禅定,止观到大乘,综合起来。譬如,古道、马宏达、宏忍师父他们三个,这几个,三、四个(组成的)小组。最近他们这几个人禅堂比较少见,在干什么?我每一点都在留意,他们昼夜(在)整理的我所讲的、提出来(的)《达摩禅经》,很用心在整理、修正,配合用功的。所以白天他们都在饭厅,干什么?在工作。因为现在研究(的)房间还没有开始(启用),没有,是借用饭厅,都很努力的。要想真修实证,先要把我们现在整理讲的《达摩禅经》搞清楚,不要听到安那般那就是出入息,拿这点当佛法,呵!那是天大的笑话,影子都没有了。这是刚才第二点,你们要注意的。 所以前一阵我也告诉他,也许我有一天出门,短时间,你们也像我每天到这里一样的精神,就了不起了。可是我不到,有时候你们也不到了,当然,都各有各的理由,有事了。是有事,但是有一点借故——借故逃避。你晓得我内心对你们要求那么严格,嘴上不讲,一点点看住你们。刚才我讲的话已经第好几次了,注意。我不在,我会留到眼睛来监视你,看你们。 上次,我们讲到禅宗的三祖《信心铭》,现在你们翻开这一篇,原文。你们也读了、也背了、看了,好像也懂了,实际上,你们是一点都不懂。丛林上,禅堂,参禅的好像每一个都会,嘿!我看来没有一个懂,连文式、文字段落都搞不懂。目前我听到、知道的,好像那一个,这个姚嘉谦(音)好像在背,大概背了一半了,其他的我还没有听到过,诚心去背啊。 《信心铭》,题目就是个问题,“信”哪个“心”啊?你们大家认为哪个是“心”?如果你们真讲得出来哪个是“心”,差不多了。欸,既然晓得认到“心”了,已经明心见性了,那你也不要坐在这里;坐也可以,不坐也可以啊。哈!不要以为现在讲话、思想,能够想,活到这个就是心,那死掉的心到哪里呢?所以题目就是个问题。“心不见心”,佛也告诉你,等于我们自己的面孔看不到自己的面孔。题目就是个问题。 第二,真正的佛法,不只禅宗,“三界唯心,万法唯识”,也可以说,“万法唯心,一切唯识”。佛法不是宗教,不讲迷信的。“哦,我相信佛”,都是迷信的话。什么是佛?心即是佛。你不能够见到,没有明自己心,所谓学佛、信佛是迷信;真正的佛法是打破迷信的,不崇拜偶像的。“三界唯心,万法唯识”,可是呢,“心不见心,识不见识”。“心”,究竟是个什么?你说我活到有思想叫“心”,那你断了气死了,你“心”到哪里?这就是问题来了。此“心”是万古长存,不生不灭的。 所以看了文字,懂《信心铭》,一考问你题目,你就出了问题了。考题目《信心铭》,第一个问题就问你:什么是“心”?第二个问题:“心”在哪里?第三个:如何(是)心之性、心之用、心之相?一路问下去。所以叫你们注意啊,不要轻易在这里跟到来玩,我讲这句话你们注意,我讲你们不要轻易在这里跟到玩!我这个话的内涵,就不把你们当成这里真正的——还没有入门的学生咧,还够不上,跟到玩玩的,瞎扯一顿就是这样,呵!你这样叫做真研究了? 然后,他四个字一句,这是根据南北朝到隋,到唐朝初期的,中国文的一种文体,由四六句对仗,变出来一种文体。所谓“铭”,像诗、像歌;又不是诗、又不是歌。“铭”,是一种文体,古代,这种文章体是至理名言,随时要注个意的,背来的,至理名言叫做“铭”。你看这个“铭”,这个字,金石上刻的名言,很重要的话,就是“铭”,至理名言,随时自己要遵守。 开始!“至道无难,唯嫌拣择。但莫憎爱,洞然明白”。如果你会唱八仙(注:瑶台聚八仙是词牌,可打板唱咏),古人那个打板,叫什么板?呱哒呱那个,用这个来唱,完全是白话的歌。“但莫憎爱,洞然明白,毫厘有差,天地悬隔。”这六句话是一段。所以你们会了、看了,都背、知道,段落在哪里、意思在哪里?以你们的程度,我真要考你,呵!大概多半是零分。第一句话我就问你们,他讲的是《信心铭》,为什么来个“至道无难”?什么“道”?同“心”有什么关系?这样才是读书呢。你们认得字了,看了、读了,丢在一边,还说学佛啊?研究佛学、禅学,都是笑话。“心即是佛”,“心”也就是“道”,“道”也就是佛,佛就是“心”,“心”就是“道”;换句话,“心”就是“道”,“道”就是佛,佛就是“心”。“至道”,真正这个“心”。我们现在思想讲话这都是妄心,假的、幻化的,是我们本心起的一个水花,虚幻的作用,自己骗自己,也骗人,造成了这个世界文明,都叫做妄心,也就是狂心,发疯的、发狂的狂,教理上也叫做分别心,都是虚妄的、幻化的、不实在的。真正这个“心”,“至道”。大家都想求道,想得道,得道的目的,“至道”。打坐也好,练功也好,都是求“心”的体上见“心”,所以禅宗标榜明心见性,要亲自见到这个“心”,证得这个“心”的作用,这个是“至道”。所以“至道”就包括了那么多意义在内了,用一句代号来讲。见心不难呐,心不可以见心,他是祖师,三祖说见心不难,哈!佛说的嘛,心不能见心,他跟佛的话相反,见心不难。 第二句话,“唯嫌拣择”,见心既然不难,为什么我们见不到自己心呢?他说最怕,“嫌”,最讨厌,“嫌”就是现代话,讨厌。为什么我们不能明心见性?最讨厌的,你心有拣择、有选择性、有是非性、有挑剔性、有差别性。认为打起坐来就是道,不打起坐来不是道;或者认为道不在打坐上面,只要把经典文字弄通了,思想搞通了就是道;或者认为吃素才是道,不吃素不是道;或者有些人认为,不吃素才是解脱道,为什么困在吃素上,也不是道。“拣”,是挑选,譬如我们买一把黄豆、花生米摆在前面,我们要挑过来,挑顶好的,挑就是叫“拣”,把它拣出来,好的才要,不好的不要。“择”,就是选择,自己有分别了,认为这样是对的、那样不对。他说心很平常,所以现在政治上到处有“平常心是道”。这句话是黄檗禅师讲的,好像是他开始,你们查一下(注:此为南泉禅师语,见《指月录》卷第十一。黄檗禅师说的是“即心是佛,无心是道”。见《五灯会元》卷二)。结果大家现在用平常心就是道,要请问你们,平常是什么“心”啊?你的平常心是什么?问题来了,大家没有头脑,一听:“欸!平常心就是道,对啊!”——对个屁!什么是“平常心”?那我打人、杀人、骂人,做坏事,也是“平常心”啊;我不去读书、不去学佛,也是“平常心”啊,那么简单啊?!所以听了一句“平常心是道”认为这个是对,已经落在“拣择”中了,已经不是了。你看这样一提你们懂了吧?这篇文字好懂吗?呵!不容易懂的啊! “至道无难,唯嫌拣择。”在教理上呢,三十七菩提道品,“七觉支”里头,七觉——七个部分使你明白,可以大彻大悟。“七觉支”,分开来讲有七个部分,修行修道最难是“择法觉支”,哪个方法可以明心见性成佛呢?要选择一条路走。佛明明告诉你,“七觉支”里头有“择法觉支”,选一条路走。这里祖师难道比佛还要高?他说不要择法,是不是这样?跟佛的话有矛盾冲突吧?没有!没有在哪里?佛说的叫你“择法觉支”,也等于是祖师说的话:“唯嫌拣择”。所以释迦牟尼佛讲了法以后,四十九年说法,最后说,讲禅宗,“不立文字,教外别传”,又把一切言语法则又推翻。因为你抓住佛法、抓住道理,已经落在拣法,“拣择”里头。有这么深奥,文字,这么明白。呵! 所以“但莫憎爱,洞然明白。”心里没有善恶,没有一切分别的挑选,此心如如不动,也没有内外、也没有中间、也没有善恶、也没有是非、也没有任何……,一切一切相对的,都否定完了,连否定都不存在。等于我们情绪,人生的情绪,情绪,一切只有两个东西可以概括它,喜欢的叫做“爱”,不喜欢叫做“憎”。你看我们反省自己,每一件事情、每一点事情、每一句话、每一秒钟,都在爱憎两面在反复在用。无爱无憎,寂然不动,这很难。这到了心,心如止水。心如止水不是不想,不是去打坐不想,像那个清水一样,一池清水,没有波动;像一个玻璃镜子一样,透明,它没有爱憎。你看那个玻璃,照脸的镜子,它没有好、也没有丑。你漂亮人照,镜子里有漂亮;丑的人照,镜子里有丑。它没有说我专照漂亮人,不照丑的人;也没有说,专照丑人、不照漂亮人。它没有这个分别,没有“拣择”的。你此心能够如此,如如不动,了了常明,没有爱憎、没有分别、没有是非,打起坐来没有觉到在打坐,打坐跟走路、跟做事、跟挖地一样,没有差别。“洞然明白”,你自己的认识修养到这个,你对于心,就看清楚。“洞”,形容空空洞洞,没有喜欢也没有讨厌,没有恨也没有爱,此心空空洞洞,呈现在前面,本有之心,本来清净,这个叫本来平常,本来平等。 可是话是那么说,有没有可以差的?有道理、有选择没有?有拣择没有?有!“毫厘有差,天地悬隔。”这个道理是这样,你只要有一点偏见,一点没有看清楚,已经不是本来心了。譬如你今天打坐,偶然觉到有一点清净,认为“欸,这个对了”——差远了!“天地悬隔”,你有爱憎心、有差别心在了。所以他,你看他第二句话“至道无难,唯嫌拣择”,但是在这里他又讲“毫厘有差,天地悬隔”,欸!你自己又在“拣择”了嘛,哈!不是自己话又打自己了?这样的差别,这叫学禅了。学禅是绝对要逻辑,但是不要“逻辑”。“逻辑”是“拣择”,分别,都不是。 就是这么前面六句话,我还只讲一部分的道理,要真讲下去很多,这一次简单地,就提一下,提起你们(注意)。你们都说看过了,要仔细研究。 下面,接下去,“欲得现前,莫存顺逆。违顺相争,是为心病。”这四句是一段。心不见心,为什么要明心见性?可以见,他上面也讲可以见,“但莫憎爱”,是“洞然明白”,就是可以见啰。你能够做到两头都不着,空有都不留,做到这样现前,明心见性,你想达到现前,此心明明白白呈现,摆在你前面,就看到。唯一的方法——“莫存顺逆”。“顺逆”就是颠倒,一条路很顺的,不顺不便利,就是倒,颠倒,颠倒就是妄想,所以叫颠倒妄想。你想此心平静地现前给你自己看到,心里头不要有“顺逆”之心——这个对、那个不对。譬如你们打坐做起功课来,心里头干什么,你们在打坐做什么?你都在做顺逆功夫而已,你做不到没有顺逆。“啊!这下对了,啊,这下不对了”,就在那里瞎闹,呵!心里有这样对了、那样不对了,“欸,这个好像……唔,这一下有点道理”,自己认可了。“违顺相争,是为心病。”这是个心理的病态。可是一切众生每个人,一天到晚,一年三百六十天,天天都在这个心的毛病里在转,都在是非、顺逆、喜恶里头转来转去。所以依佛看起来,一切众生都是精神病、心理病、大病。这也是他第二节的四句。 “不识玄旨,徒劳念静。圆同太虚,无欠无余。良由取舍,所以不如。”这几句是一段,也是六句。你们学佛修道人打坐也好、做功夫参禅也好,就是第二句话,“唯嫌拣择”。欸!这里正是佛说的“七觉支”,要“拣择”了,你要搞清楚。因为你“不识玄旨”,自己在这里学佛做什么,真正佛法的目的、宗旨都搞不清楚。“徒劳念静”,然后以为就是打起坐,清静就是佛、修行;不清静就不是。白修了的!静与动是两头的现象,动静是两头作用。你认为静就是道,动就不是,你早是已经落在“违顺相争”了,心里的毛病出来。所以你“不识玄旨”,佛法的真的玄妙的中心宗旨。“徒劳念静”,你打坐修道有什么关系?动静是两面相对的而已,你抓住一边对,一边就不对了,所以你有差别了。 “圆同太虚,无欠无余”。此心本来空的、圆满的,本来没有相对的。圆满,像太虚空一样,空洞的。太虚空没有东西,可是万物都在没有东西的太虚空里头活动。此心是“圆同太虚,无欠无余”,你修它也多不起来,不修也少不了,不增不减的。所以你不会见到自己的……,明心见性,见不到,这个道理在……问题出在哪里?——“良由取舍,所以不如。”因为你一修道,已经有这样对、这样不对,你自己有个主观的幻想,已经认错了的。要抓住这样,放弃那样;这样就对,那样就不对。由于取舍之心,所以呢,不能如如不动了,“如”,不能“如”。欸,静也是“如”这个心,动也是“如”这个心,善恶是非样样“如”这个心,然后如如不动。什么是如如不动?你听了这个话,有个境界是如如不动,已经错了,已经不是“如”了;已经是分别,已经拣取了,所以“良由取舍,所以不如”啊。等于你们……所以我说,等于你们在研究这个慧远法师写这个《达摩禅经》的序,慧远法师有个见地也很对的,“色法也如”(注:“故曰:色不离如,如不离色;色则是如,如则是色。”见《达摩多罗禅经》序)。就唯物的也不离这个心,心物一元,空也“如”,这个如是这个“如”,真如之如。但是,如,如如不动是形容词,你不要抓到“如”。佛法用得好,这个(字)。好像真的,其实没有个真的,所以叫“真如”,呵!中文翻得非常美妙。翻过来讲,就翻“如真”,也可以。好像是真的,没有个真的,有个真的就有个假的,不是真的;不是真的,是假的吗?也不是,所以他不翻译成“如真”,而翻成“真如”,这都是了不起的地方。 今天开始给你们,给你提一下《信心铭》,你自己去做研究试试看,那么尤其,这里给你印的,好像宏忍法师印的,不但把《信心铭》本文,把后代祖师——宋朝的圆悟勤祖师,关于《信心铭》的注解与批判也印了,非常巧妙,非常有意思一个大文章。拿现在讲,讲人文逻辑的,一个不合逻辑的文字一样,是最逻辑的,这就是中国的……,要讲……,写中国哲学史,这些文章不能丢的,决不能抛,是真正的中国哲学思想。希腊,或者法国、德国、英、美,没有这个东西,特别。今天提起你们注意,你们不要玩弄文字啊,大家都在这里搞久了,以为差不多了,都懂了,哼!你们都懂了,那就是听青蛙跳井了,呵! 今天,先讲到这里,给你们开个头。所以世界上文字,最平凡、最清淡、最浅近的,往往是最高深的道理。写的文章古里古怪使人看不懂的,呵!一定是很差劲。学问到最高处是那么平凡的东西,所以你们一看了、一念了,都懂了!好,今天先到这儿,你们用功吧,打坐吧,参一参这些文字道理。
分享的好!福生无量天尊